Harabati Baba Tekkesi

Haziran 28, 2023 Cemhaber 0 Erenler,

Example HTML page

İÇİNDEKİLER

1 Harabati Baba Tekkesi Nerede?

Harabati Baba Tekkesi Nerede?

Harabati Baba Tekkesi Makedonya sınırları içinde Kalkandelen’in (Tetovo) güneybatısındaki Tekke mahallesinde bulunmaktadır. Harâbâtî Baba Tekkesi (Slav dillerindeki kaynaklarda Arabati Baba Tekija), bazılarında ise Sersem Ali Baba Tekkesi adlarıyla anılır. Tekkenin ilk kurucusu Sersem Ali Baba ile ikinci postnişini Harâbâtî Baba olarak bilinir. Muhammed Ali yolunun Anadolu’daki önderi Hünkar Hacı Bektaş-ı Veli’ye bağlı olması sebebi ile Bektaş tekkesi olarak ünlenmiştir.

Sersem Ali Baba

Tekke Sersem Ali Baba tarafından kurulmuştur. Sersem Ali Baba’nın yol isminin Server Ali Baba olduğu öncelik kazanmaktadır. Sersem Ali Baba beylerbeyi makamına kadar yükselmiş. Kanûnî Sultan Süleyman’ın hanımı Mâh-ı Devrân Sultan’ın kardeşidir. Kanuni Sultan Süleyman devri Bektaşiler ve Türkmenlerin Osman’lı otoritesi karşısında dışlandığı ve ezildiği bir dönemdir. Bu dönemde Ali Paşa yaşadığı ve gördüğü bir rüya üzerine paşalığı padişahtan izin isteyerek bırakır. Serini Hakkın yoluna verir. Sultan Süleyman “Sen sersem mi oldun? Vezîrlik bırakılır da orada Dervîşlik mi yapılır” deyince “Kabûlümdür Sultânım, varsın bana Sersem Alî desinler. Fakir müsaadenizi ricâ ederim”. 1538 yılında Tetovo’da tekkeyi kurar. Bu olaydan sonra adı Sersem Ali Baba olarak anılır.

Sersem Ali Dedebaba’nın , Hacı Bektaş Veli Dergâhı’na Balım Sultan’dan sonra posta oturan, Türkmenlerin hak arama mücadelesine katılan ve 1527’de boynu vurulan Kalander Çelebi’den sonra 1538’de gelmiştir. Sersem Ali Baba, tekkenin en zorlu zorlu zamanında hizmet etmek için gelmiştir. Sarayın iç çekişmeleri nedeni ile Hacıbektaş’tan uzaklaştırılmış, oda 1551 yılında Kalkandelen’e gerek tekkesini kurmuştur. Anadolu’da düzen bozulunca Kanunu Süleyman veya kanaatimizce kendi kararı ile tekrar Hacıbektaş tekkesine gelmiştir.

1569 yılında vefat eden Sersem Ali Dedebaba’nın kabri, Hacıbektaş tekkesi’nde pir evinin giriş avlusunun sol tarafta bulunmaktadır. Diğer taraftan, Sersem Ali Dedebaba’nın bir kabri de Kalkandelen’de Harabâti Dergâhı’nda bulunuyor. Turgut Koca tarafından Harâbati Dergâhı’nda bulunan kabrinin, kendisine bir saygı nişanesi olarak yaptırılan makamı olduğu belirtilmiştir. Bu tarihten sonra Hacıbektaş tekesinde dedegen kolu olan çelebiler ile birlikte babagan kolu teke kapanana kadar hizmet eder. Bu durum değişik yorumlara sebep olmuştur. Bu yorumlardan biri ise Sersem Ali Baba’nın padişah tarafından Hacıbektaş dergahına görevlendirildiği yönündedir. Padişah’ın emrinde onlarca kişi varken böyle üst bir seviyede görevlendirme yapmak söz konusu bile değildir. Eğer padişah böyle bir görevlendirme yapmış olsaydı bu görevlendirmeler daha sonraki yıllarda da devam ederdi.

Sersem Ali Baba sarayda hizmet etmeye değer bir şey görseydi, canından makamından vaz geçmezdi. Her kişi padişaha karşı gelip dünya makamından vaz geçemez. Sersem Ali Baba saraydan çıktığı andan itibaren yolunu ve gönlünü saraydan ayırmıştır. Bunun gibi Padişahın adaletsizliğini gören İstanbul’da Şeyh Yahya Efendi’de padişahla kardeşliğini ve dostluğunu bitirmiştir.

“Sersem Ali vardı Pir’e dayandı

Çerağımız kırk budaktan uyandı

Mürşit olan her boyaya boyandı

Hünkâr Hacı Bektâş, Pir’im Hü deyü”

(Sersem Ali Dedebaba)

Harabati Baba Tekkesi ve sersem ali baba

Sersem Ali Baba Kabri – Hacıbektaş

Araştırma görevlisi Bülent Akın’ın bu makalesinden

Araştırma görevlisi Bülent Akın’ın bu makalesi görüşümüzü doğrular niteliktedir. Turgut Koca’nın Sersem Ali Dedebaba hakkında aktardıkları şöyledir; “Kanuni Sultan Süleyman, ilk eşi Mâhidevrân Sultanı, Hürrem Sultan’ın entrikalarıyla eski saraya sürer. Sersem Ali Baba, Mâhidevrân ‘ın ağabeyi olması dolayısıyla, Hacı Bektaş-i Veli dergâhından uzaklaştırılır. Bunun üzerine Sersem Ali Baba, Kalkandelen’e gider. Harabâti dergâhında oturur. Bu sıralarda Anadolu’da Celâli isyanları ve özellikle Kalender İsyanı patlak vermiştir. Kanuni, Anadolu’da bozulan düzeni doğrultmak üzere, İbrahim Paşa’yı görevlendirir. Aynı zamanda işleri yatıştırmak için, Sersem Ali Baba’nın, Hacı Bektaş’a dönmesini ferman eder. Sersem Ali Baba, önce Hacca gider. Medine ve Kerbelâ yoluyla Pir evine gelir. 1551 yılında posta oturur. On dokuz yıl meşihat (şeyhlik / postnişinlik) eder” (Koca 1990: 199). Sersem Ali Dedebaba’nın Hacı Bektaş Dergâhı’ndaki mezarının başında bulunan kabir taşında şu kitabe yazılıdır: “Ehl-i diller zümresinde olmaz illâ ehl-i dil /Hicreti Sersem Ali Baba akuptur rûd-Nil” (Sersem Ali Baba’nın ömür süresinin Nil nehrinin bereketli suları gibi aktığını anlamayan, asla gönül ehli değildir) (Koca 1990: 199).

Harabati Baba

Tekkenin ikinci postnişini olarak gösterilen Harâbâtî Baba (ö. 1194/1780), rivayete göre dört arkadaşı ile birlikte Rumeli’ye gitmiş, Kalkandelen’de iken yanan bir kandil görmüş, bunun Sersem Ali Baba için olduğunu söyleyerek buraya onun için bir türbe yaptırmıştır.

Harâbâtî Baba Tekkesi 26.700 m²’lik bir alana ve 9 hizmet binasıyla 3 m. yüksekliğinde mazgallı duvarlarla çevrilidir. Moloz taş duvarların kuşattığı avlunun dört tarafına birer kapı yerleştirilmiştir. Avlunun kuzeybatı tarafında mescid, semâhâne ve iki türbe yer alır. Türbelerden, on iki köşeli gövde üzerine on iki dilimli kubbe ile örtülü olanı Sersem Ali Baba’ya aittir.

Türbenin önündeki hazîrede Receb Paşa ile tekkenin şeyh ve dervişlerine ait on bir mezar bulunmaktadır. Hazîrenin doğusundaki ahşap direklere oturan sofa içinde mevcut açık türbe Harâbâtî Baba’ya aittir.

Tekkenin diğer birimleri mihman evi, şadırvan-çardak, dervişhâne, aşevi, harem, çeşme, samanlık ve ahırdan oluşmaktadır.

Kapının üzerinde ahşap oymalı altın yaldız kaplama ile Girin oraya; selâmetle, emin olarak…el-Hicr 46), şadırvan kapısında da, “Yâ müfettiha’l-ebvâb, iftah lenâ hayre’l-bâb” “Ey kapıları açan Allah’ım! Bizim için en hayırlı kapıyı aç”

Yeniçeri ocağının kapatılması ile 1826 yılında sonra tekke ve öğretisi dışlanmaya, değiştirilmeye ve ortadan kaldırılmaya çalışılmıştır. 1912’de tekkenin kütüphanesinde 216 adet yazma eserin mevcut olduğu kaydedilmektedir. Bu eserler günümüzde muhtemelen Üsküp’teki Narodna i Univerzitetska Biblioteka Kliment Ohridski adlı kütüphanenin Doğu dilleri yazmaları bölümüyle Üsküp Îsâ Bey Kütüphanesi’nde bulunmaktadır.

Kalkandelen ve çevresinde İslam’ın yayılmasında büyük etkisi olan tekke, bölgede önemli bir dinî merkez olarak faaliyet göstermiştir. Hatta İsevi Makedon halkının dinî ve millî bayramlarını tekke külliyesi içerisinde kutladıkları bilinmektedir. Kaynaklardan, tekkenin Kalkandelen’den başka İstanbul, Tiran, Elbasan ve Selânik’te zengin vakıfları olduğu anlaşılmaktadır.

Sersem Ali Baba Kabri – Hacıbektaş

Günümüzde Harabati Tekkesi

Balkan Harbi’ne kadar (1912) faaliyetlerini sürdüren, ancak bu tarihten sonra harabeye dönerek büyük bir kısmı yıkılan Harâbâtî Baba Tekkesi, 1967’de Kalkandelen’deki bir tekstil fabrikası tarafından restore edilip hizmete açılmıştır.

Tekkenin son durumunu en iyi anlatan Ehlibeyt ve Bektaşi’lik konusunda çalışmaları ve yazıları olan Ayhan Aydın‘dır.

Bektaşi babası Mücerret Kazım Bakali‘ 1945 yılında tekkeden uzaklaştırılır. Baba Tayyar Gaşi, Derviş Tahir Emini, Abdülmmütalip Bekiri ve Edmond Brahimaj (Baba Mondi) , Hacı Reşat Bardi Dedebaba gibi bir çok gönül eri İnanç tekkede erkanı veyolu yaşatmaya çalışmıştır.

Vahabi, selefi çizgisinde bir gurup insan 15 Ağustos 2002 tarihinde tekkenin meydanevini (cemevi) basmış burayı çamiye çevirerek Bektaşi muhiplerini tekeden uzaklaştırmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti kurumları olan Diyanet işleri ve TİKA ise yine vahabi ve selefi çizgisini aratmayacak inanç ve siyasi politikası izlemiştir. Türkiye hükümeti İslam’ı balkan coğrafyasına ulaştıran Hacı Bektaş-ı Veli ve Sarı Saltuk inanç ve kültürünü yok sayan uygulamalar içine girmiştir. Bunun gibi yanlış uygulamalara Rufai, Halveti, Kadiri, Melami gibi tekkelerinde maruz kalmıştır.

Makedon Devleti ve Türkiye Cumhuriyeti’ni Anadolu ve Balkanlara İslam’ı getiren Hacı Bektaş-ı Veli, Mevlana, Sarı Saltuk gibi erenlere saygı göstermeye, inanç ve kültürlerini özgürce yaşayacakları için politikalar izlemeye davet ediyorum.