Isparta Veli baba Sultan Serinket-Uluğbey

Veli baba Sultan Türbesi nerede?

Veli Baba Sultan Türbesi Isparta ili Senirkent ilçesinin 3 km kuzeyindeki Uluğbey (eski adı İlegöp) kasabasındadır. 

Veli Baba, 1533’de Uluğbey’de doğmuş, büyümüştür. Dedesinin adı Veliyittin Gazi, babasının adı Hüseyin Veli (Seyyid Hüseyin Gazi), annesinin adı ise Hatice Sultan’dır.

Veli Baba Sultan Ocağı kuruluşu XII. Yüzyıla dayanır. Ocağın 1895 tarihlinde yazılmış menâkıpnâmesi inaç ve tarihini anlatan en önemli kaynaktır. Farklı nushalarının olduğu, bir örneğinin Bektaşi babası Bedri Noyan tarafından Veli Baba Menakıbnamesi ismiyle  yayınlanmıştır. Ocak ve Veli Baba hakkında anlatılan bilgiler ocak evlatlarına ve bu esere dayanır.

Veli Baba Sultan Kimdir?

Veli Baba’nın asıl adı Hüseyin’dir. Veli, manevi ismi olarak velayet yani evliyalık makamını simgeleyen ismidir. Kendi çilehanesinde üç kere erbain çıkardığı ve kerametleri ile ermişliğini ispatladığı bilinir. Hz. Muhammed ve İmam Ali soyundan geldiği için Seyyit’dir.

Ailesi, Emevilerin Kerbela zulmünden sonra Medine, Küfe, Bağdat, Malatya’ya gelen Zeynel Abidin’in oğlu Zeyd’in beşinci kuşak evladı Hasan ve Hüseyin gazi kardeşlerden Hasan Gazi’ye dayanır. İmam Zeyd, Emevilerin hükümdarı Hişâm b. Abdulmelik’e (Mervan’ın oğlu) karşı savaşır ve şehit düşer.

Bu yolculuk her kuşağın Emevi zulmünden uzaklaşıp Malatya’da tamamlanır. İle Malatya’da üç ocak kuruyorlar.

Veli Baba Sultan Türbesi

Türbe girişinde yeşil eşik bulunur. Bu eşiğe niyaz ederek Veli Baba türbesine girilir.  Eşiğe niyaz etmek Kabe’de Hacer anaya niyaz etmek gibidir. Hz. Muhammed’in Ben ilmin şehriyim, Ali kapısıdır sözü ile Kapı Hz. Ali’yi eşik Hz. Fatma’yı Kapının sağı Hz. Hasan’ı, solu Hz. Hüseyin’i kapının üstü şehri, Kabe’yi, nebi ve velilerin nuru olan Hz. Muhammed’i temsile der.

Türbede 9 ermiş kişi bulunur, bunların ikisi bacı yani kadındır. Hasan Gazi ilk gelen ve burada şehit olup türbesi olan kişidir. Ondan sonra evladı Hüseyin gazi gelir ve oğlu Ali ile kardeşi Mustafa burada şehit olup, kabirleri buradadır. Veli Baba’nın dedesi Seyyit Veliyuttin’in Cafer, Hüseyin, Ali isimli üç oğlu ile Kanuni sultan Süleyman’ın daveti üzerine sefere çıkmış ve seferde üç oğlu da şehit olmuştur. Seyyit Cafer Budin’de, Seyyid Ali Romanya’da Seyyid Hüseyin Gazi Cezayir’de Oğulları şehit olduğu yerde defnedilmiştir. Seyyid Veliyuttin sefer dönüşü beş yaşındaki torunu Veli Baba dedesinin gözetiminde büyütülür. Seyyit Veliyuttinîn kabri ve Veli Dede’nin kabri de türbe içindedir.

Dedesi Seyyit Veliyuttin gazi Macaristan’da türbesi bulunan Gül babanın da dedesidir. Gül Baba’nın asıl adı Seyyit Cafer’dir. Türbe içinde onun bir makamı bulunmaktadır. Gül Baba burada doğup sonra Macaristan’a gitmiştir.

Veli Baba’nın ve Ailesi’nin, kız kardeşi Şehribanu’nun oğlu Mehmet tarafından 1647 yılında öldürüldüğü konusu kanımca zamanın siyasi gelişmeleri çerçevesinde hatalı anlatıldığı veya sonradan hatalı olarak Veli Baba velayetnamesine ilave edildiğidir.  Bu dönem Osmanlı devleti, ocaklar ve Türkmenler arasında binlerce kişinin öldürüldüğünü dönemdir. Veli Baba Ocağının ve tekkenin korunması veya haksızlıkların  üstünün örtülmesi için gerçeklerin farklı anlatıldığı kanısındayım.

Veli Baba tekkesi kuruluşunda, türbe, bir ev, misafirhane, Aşhane bölümlerinden oluşur. Günümüze ise sadece türbe kalmıştır. Türbenin minaresi ise 1958 yılında yapılır. Minare yapımı ocağın isteği değil, Osmanlı’nın baskıcı bakış acısına göre yapılmıştır.

Veli Baba’nın ordu doyuran Kerameti

IV. Murat’ın başkumandanı Murtaza Zor Paşa, Bağdat Seferi için İç Anadolu, Ege ve Akdeniz yöresinden asker toplar. Sefere çıkarken yolu Isparta Uluğbey’den de geçer. O zamanlar türbenin olduğu yer Veli Baba’nın atalarının kabirlerinin olduğu açık bir alandır.

Murtaza Zor Paşa burada Veli Dede’ye ordusu ile birlikte misafir olur. Osmanlı ordusu Hacı Bektaş-ı Veli’ye inanç olarak bağlı olduğu için Murtaza Zor Paşa manevi bir destek peşindedir.

Veli Dede bir tabak pilav, bir torban saman ve arpa ile Anadolu beylerbeyi Zor paşanın ordusundaki askerleri ve atları doyurur. Bu keramet üzerine Zor paşa türbe yapımı işini üstlenir. Türbe ve Mescit yapımı 1622’de Murtaza Zor Paşa’nın Bağdat Kalesi önünde şehit düşmesiyle yarım kalır.

Veli Baba ocağı’nın Bektaşi olarak anılması

Ehlibeyt evlatları Muhammedi, Alevi, Caferi gibi birçok isimle anılmıştır. Veli Baba ocağı ve tekkesi Veli Baba’nın atası Uzun Er lakablı Ali el-Gâzî’nin Hacı Bektaş-ı Veli tarafından irşad edilmesi ile Bektaşi ismi ile resmileşmiştir. Yine Veli Baba’nı atalarının Uluğbey’den bir önceki durağı olan Seyyit Battal Gazi türbesi Hacı Bektaş-ı Veli tarafından ziyaret edilmiş ve buraya bir tekke kurulmuş ve bu tekke Bektaşi tekkesi olarak ünlenmiştir. Yine bir başka mekan olan Hüseyin Gazi’nin Ankara’daki türbesi de Bektaşi tekkesi olarak varlığını hala devam ettirmektedir.

Esas olan Adem ile başlayan Nebiler ile Hz. Muhammed’de tamam olan ve Ehlibeyt, Gerçek erenler ile devam eden yoludur. Devam eden yolun en ön safında Ehlibeyt evlatları gelmektedir.

Kaynaklar

1 – Türbeler ve yatırlar Kültür bakanlığı Isparta il müdürlüğü web sitesi

2 – Veli Baba ve Serinkent Uluğbey Manzumesi Yar. Doç.Dr Bayram Ürekli, Yar. Doç.Dr Ali Baş

3 – Bir Bektaşi Kaynağı Olarak Veli Baba-  Doğan KAPLAN

Resimler : Veli Baba Sultan Türbesi – Görsel Sahibi: Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arşivi

Nihat Vural
25.10.2023
cemhaber.com